ΜΟΝΗ ΕΛΠΙΔΑ Η ΑΝΑΓΕΝΝΗΣΗ ΤΟΥ ΕΡΓΑΤΙΚΟΥ ΚΑΙ ΤΟΥ ΚΟΜΜΟΥΝΙΣΤΙΚΟΥ ΚΙΝΗΜΑΤΟΣ
Του ΕΥΤΥΧΗ ΜΠΙΤΣΑΚΗ*
Ο καπιταλισμός αγγίζει τα ιστορικά του όρια, δημιουργώντας έναν ωκεανό φτώχειας, μέσα στον αυξανόμενο κοινωνικό πλούτο.
Ο καπιταλισμός αποτελεί πλέον κίνδυνο για την επιβίωση της
ανθρωπότητας. Ελπίδα; Η αναγέννηση του εργατικού και του κομμουνιστικού
κινήματος μέσα από τα ερείπια που άφησε ο αγώνας των επαναστάσεων των μεγάλων ελπίδων, και των πλανητικών απογοητεύσεων.
Άσκηση Λογικής για μαθητές του Δημοτικού:
Όταν περικόπτονται μισθοί και συντάξεις, το εμπόριο πέφτει. Όταν πέφτει
το εμπόριο, τα εμπορικά κλείνουν. Όταν κλείνουν τα εμπορικά,
συμπαρασύρουν βιοτεχνίες και βιομηχανίες. Και τότε η ανεργία
διογκώνεται, το ακαθάριστο εθνικό προϊόν μειώνεται, και αρχίζουν τα
δάνεια. Οι τράπεζες εκβιάζουν, το χρέος αυξάνει, ξεπουλιέται ότι μπορεί
να ξεπουληθεί, και αρχίζει η λεγόμενη «ανθρωπιστική κρίση». Μαζί της και
οι αυτοκτονίες. Ακολουθεί η μείωση των γεννήσεων, η γήρανση του
πληθυσμού, η μετανάστευση των νέων, ενώ η «εθνικόφρων» κυβέρνηση,
συνεχίζει να αποδέχεται τον ρόλο του υποτελούς εντολοδόχου.
Ερώτημα:
Δεν ξέρανε τις συνέπειες την πολιτικής τους οι μεγάλοι του ΔΝΤ κ.λπ.
και οι πρόθυμοι εντολοδόχοι; Τα ήξεραν! Ήξεραν ότι οδηγούν τη χώρα στην
ερήμωση και στην καταστροφή. Εν τω μεταξύ ο αρμόδιος «υπουργός»
συνεχίζει τη σφαγή. Όχι των αμνών ή των νηπίων. Τη σφαγή των Ελλήνων.
Πρώτα θα απολύονταν οι επίορκοι. Αλλά επίορκοι βρέθηκαν μόλις περί τους
80. Μάχαιρα συνεπώς επί δικαίους και αδίκους. Πρόσφατο φιρμάνι: τρεις
χιλιάδες σε διαθεσιμότητα (αναμένοντας την απόλυση). Δύο χιλιάδες για
άμεση απόλυση. Και έπεται συνέχεια το σωτήριον έτος 2015. Ετσι απλά, σα
να μην πρόκειται για ανθρώπους, αλλά για άχρηστα πλαστικά. Έτσι ψυχρά:
χωρίς έλεος, χωρίς αισθήματα ενοχής, χωρίς ντροπή. Αναίσθητοι, μικροί,
μικρόψυχοι, ουτιδανοί φυλλομετρούν καταλόγους και διαγράφουν ζωές.
Απολυμένοι.
Είχαν σχεδιάσει κάποια ζωή, ελπίδα στον πρόσκαιρο βίο του ανθρώπινου
όντος: οικογένεια, παιδιά, εγγόνια, γηρατειά. Και τώρα τι θα απογίνουν;
Και δεν είναι μόνον οι απολυμένοι και οι προς απόλυσιν. Είναι και το 1,5
εκατομμύριο της στρατιάς των ανέργων. Ποιος θα νοιαστεί για τους μεν
και για τους δε;
Τι σημαίνει άνεργος; Ένας
που μένει μετέωρος, σ' έναν εχθρικό και ακατανόητο κόσμο. Πρώτα το σοκ.
Το ψυχικό τραύμα. Μετά η πείνα. Αλλά δεν είναι μόνον η πείνα. Ο άνεργος
νιώθει άχρηστος. Ταπεινωμένος. Ντρέπεται για την κατάστασή του. Δεν
τολμά να κοιτάξει στα μάτια τη γυναίκα και τα παιδιά του. Η θλίψη, η
κατήφεια και η ντροπή, είναι οι πρώτες αντιδράσεις. Συνοδός: η απελπισία
και τελικά η κατάθλιψη. Είναι τυχαίο το κύμα των αυτοκτονιών που
σαρώνει τη χώρα μας, που κάποτε είχε το μικρότερο ποσοστό αυτοκτονιών
απ” όλες τις χώρες της Ευρώπης; Άλλη μορφή καταβύθισης στο τέλμα της
ταπείνωσης και της απελπισίας, δύο, τρεις μέρες δουλειά την εβδομάδα.
Μισή απασχόληση. Δίπλα στο τηλέφωνο μήπως ο εργοδότης τον φωνάξει για
δουλειά.
Εργασία.
Η εργασία συνιστά μια αντίφαση: Είναι εξωτερίκευση των δημιουργικών
δυνατοτήτων του ανθρώπινου όντος. Ταυτόχρονα ανήκει στο βασίλειο τηο
ανάγκης (Μαρξ). Αλλά στις ταξικές κοινωνίες η εργασία αλλοτριώνεται. Η
αλλοτρίωση είναι συνέπεια της αποξένωσης του παραγτωγού από τα μέσα
παραγωγής και από το προϊόν της εργασίας του. Το προϊόν-εμπόρευμα
στέκεται απέναντι στον παραγωγό σαν μια οντότητα ξένη και ακατανόητη,
που είναι κι αυτή μιά αντίφαση: αξία χρήσης και ανταλλακτική αξία. Το
εμπόρευμα, σήμα κατατεθέν του καπιταλισμού, αντί φορέας ανταλλακτικής
αξίας. Αλλά η ανταλλακτική αξία, κατά τον Μαρξ, δεν έχει γραμμένο στο
μέτωπο της, αυτό που είναι. Είναι ένα ιερογλυφικό που πρέπει να
αποκρυπτογραφηθεί. Ο Μαρξ φώτισε το μυστήριο. Αλλά το μυστήριο παραμένει
άλυτο για τους πολλούς και είναι δημιουργός άλλων μυστηρίων.
Κεφαλαιοκρατική παραγωγή.
Σκοπός της κεφαλαιοκρατικής παραγωγής είναι η ιδιοποίηση της υπεραξίας η
οποία δημιουργείται στο χώρο της παραγωγής. Συνέπειες: ο ανταγωνισμός, ο
«πόλεμος όλων εναντίων όλων» (Χομπς), οι πόλεμοι, η αποικιοκρατία, ο
ξεριζωμός των αγροτικών πληθυσμών, οι άθλιες συνθήκες ζωής του
προλεταριάτου στις πόλεις του πρώιμου και του μετέπειτα καπιταλισμού. Η
ανεργία και ο μόνιμος εφεδρικός στρατός των ανέργων, ήταν και είναι
ενδογενής, νομοτελειακή συνέπεια του κεφαλαιοκρατικού τρόπου
μεταβολισμού του ανθρώπου με την φύση και με τους ομοίους του.
Η ιστορία
του καπιταλισμού γράφτηκε και γράφεται με αίμα. Με το αίμα των θυμάτων
του. Αντίθετα με τον μύθο της ειδυλλιακής προέλευσης της ατομικής
ιδιοκτησίας και ειδικά του καπιταλισμού, τόνιζε ο Μαρξ, στην πραγματική
Ιστορία, η κατάκτηση, ο φόνος, με δυο λόγια η βία παίζουν τον κυριότερο
ρόλο. Η κεφαλαιοκρατική τάξη πραγμάτων συγκροτήθηκε μέσω της βίας της
πρωταρχικής συσσώρευσης του κεφαλαίου. Και η βία στο εργοστάσιο, στο
γραφείο, στην κοινωνία, στις διεθνείς σχέσεις, συνεχίζεται με τις
παλαιές και με νέες μορφές.
Και σήμερα; Με την ορθολογική χρήση των νέων τεγνολογιών, θα ήταν δυνατό να εξαλειφθεί η πείνα απ' τον πλανήτη; Η
τεχνολογία πολλαπλασιάζει την απόδοση της εργατικής δύναμης. Αυτό
συνεπάγεται την απελευθέρωση του εργάτη και την άρση της αποξένωσης;
Οπως έγραφε ο Μάρξ στην εποχή του, ο καπιταλισμός ανέπτυξε στο έπακρον
τις δυνάμεις της παραγωγής, για να τις εκμεταλλευθεί αποτελεσματικότερα.
Ο Μαρξ μιλούσε για βιομηχανική παθολογία. Τον καταμερισμό εργασίας τον
θεωρούσε δολοφονία του λαού. Ο Σαρλό, από την πλευρά του, εξέφρασε με
ένα αθάνατο έργο τέχνης την υποδούλωση του εργάτη στη μηχανή. Την
κυριαρχία της νεκρής εργασίας (του κεφαλαίου) πάνω στη ζωντανή εργασία.
Στην εποχή μας ο εργάτης, αντίθετα με τον μάστορα της προβιομηχανικής
εποχής, μετατρέπεται, ακόμα περισσότερο, σε μονοδιάστατο άνθρωπο,
εξάρτημα της άψυχης μηχανής. Υποτάσσεται στο ρυθμό της. Δεν έχει καιρό
να σκεφτεί. Να αφήσει ελεύθερη τη φαντασία του. Η μηχανή, ιδιοκτησία του
κεφαλαιοκράτη, κοινωνικοποιεί την παραγωγή, αλλά εξατομικεύει την
οδύνη.
Η
τεχνολογία θα μείωνε τον αναγκαίο χρόνο εργασίας και θα άφηνε ελεύθερο
χρόνο γιa τον εργαζόμενο. Αλλά ο χρόνος του εργάτη είναι υποταγμένος στο
ρυθμό της μηχανής. Και ο ελεύθερος χρόνος είναι χρόνος κενός,
μονοδιάστατος, χωρίς ποιότητα στις σύγχρονες μεγαλουπόλεις της μοναξιάς
και της ένδειας. Οικογένεια; Οι Γάλλοι λένε για τη ζωή του εργαζόμενου:
Μετρό (για να πάει στη δουλειά). Μπουλό (εργασία). Ντοντό (ύπνος). Αλλά
αν η ανθρώπινη ουσία καθορίζεται από το σύνολο των κοινωνικών σχέσεων,
τότε τι απομένει από την ιστορικά διαμορφωμένη ανθρώπινη ουσία; Παρά τη
θυελλώδη ανάπτυξη των επιστημών και της τεχνολογίας, η βαρβαρότητα και η
αμάθεια είναι συνοδός του σημερινού ανθρώπου, που «ζει στην μολυσμένη
πνοή του πολιτισμού» (Μαρξ).
Και η Ελλάδα;
Πώς βιώνει τις συνθήκες της δομικής κρίσης του καπιταλισμου; Η χώρα μας
επιλέχτηκε σαν πειραματόζωο, επειδή κυβερνιόταν από ασήμαντους,
δουλοπρεπείς πολιτικούς. Ετσι φτάσαμε να είμαστε πρώτοι στην ανεργία
στην Ε.Ε. Στη συνέχεια, αντί για μια προσπάθεια παραγωγικής
ανασυγκρότησης της οικονομίας, οι απολύσεις …
Και η
«κυβέρνηση» ετοιμάζει νέα δεσμά για τους εναπομείναντες υπαλλήλους:
Αξιολόγηση, αποδοτικότητα, μισθός ανάλογα με την απόδοση. Ποιος θα
τολμήσει να διαμαρτυρηθεί; (Και όμως διαμαρτύρονται!).
Επιπλέον:
Ετοιμάζεται η άρση της μονιμότητας των υπαλλήλων. Και στον ιδιωτικό
τομέα; Ποιος θατολμήσει να διαμαρτυρηθεί, όταν στην πόρτα των
εργοστασίων ή του γραφείου περιμένουν δεκάδες άνεργοι; Και όμως
εργαζόμενοι και άνεργοι αντιστέκονται.
Αυτή είναι η μοίρα μας;
«Άνθρωπος προς άνθρωπον λύκος»; Η βαρβαρότητα κυριάρχησε στην αυγή του
καπιταλισμού και που κυριαρχεί με παλαιές και νέες μορφές στην εποχή
μας; Ο άνθρωπος είναι το άριστο από τα ζώα αλλά και το χείριστο όταν
ξεφεύγει από το νόμο (Αριστοτέλης), Ομως, σύμφωνα με τις σημερινές
επιστήμες, είναι γενετικά κοινωνικό ον. Η βαρβαρότητα δεν οφείλεται σε
κάποιο γενετικό σφάλμα. Δεν είναι εγγεγραμμένη στο ανθρώπινο γονιδίωμα.
Η τέχνη, η επιστήμη, η φιλία, ο αλτρουισμός, η αυτοθυσία είναι η άλλη
όψη της οδυνηρής ανθρώπινης περιπέτειας. Οι ρίζες της βαρβαρότητας
βρίσκονται στις κυρίαρχες, ανταγωνιστικές κοινωνικές σχέσεις των ταξικών
κοινωνιών. Κατά τις σημερινές επιστήμες δεν υπάρχει ανθρωπολογικό
εμπόδιο για μια ανθρώπινη κοινωνία ελευθερίας κι αλληλεγγύης.
Τέλος της Ιστορίας;
Μετά Χριστόν προφήτες πρόβλεψαν το τέλος της Ιστορίας. Σύντομα
διαψεύστηκαν. Η Ιστορία γραψεται ακόμα και με αίμα. Αλλα: Ο καπιταλισμός
αγγίζει τα ιστορικά του όρια, δημιουργώντας έναν ωκεανό φτώχειας, μέσα
στον αυξανόμενο κοινωνικό πλούτο. Ο καπιταλισμός αποτελεί πλέον κίνδυνο
για την επιβίωση της ανθρωπότητας. Ελπίδα; Η αναγέννηση του εργατικού
και του κομμουνιστικού κινήματος μέσα από τα ερείπια που άφησε ο αγώνας
των επαναστάσεων των μεγάλων ελπίδων, και των πλανητικών απογοητεύσεων.
Παρά ταύτα, η κοινωνία των ελεύθερων και ελεύθερα συνεταιρισμένων
παραγωγών (Μαρξ) είναι μια δυνατότητα η οποία κυοφορείται στα σπλάχνα
του σημερινού άκαρδου κόσμου.
Και η Ελλάδα;
Μετά τον Εμφύλιο χάθηκε μια γενιά των αγροτόπαιδων και εργατών που
εγκατέλειψαν τον τόπο τους για να επιβιώσουν. Σήμερα το κύμα των
μεταναστών αποτελείται από γιατρούς, μηχανικούς, χημικούς, γεωπόνους,
ηλεκτρονικούς, ειδικούς στην πληροφορία κ.λπ. Σήμερα, συνεπεία της
κρίσης και της κυβέρνησης της υποτέλειας, κινδυνεύει να χαθεί ό,τι στα
δύσκολα χρόνια μετά τον Εμφύλιο δημιουργήθηκε ως επιστημονικό δυναμικό
με υψηλή κατάρτιση.
Αλληλεγγύη. Ανεργία, πείνα.
Το ΕAM στην κατοχή δημιούργησε την εθνική αλληλεγγύη (το ΕΑΜ μας έσωσε
από την πείνα…, έλεγε τότε το τραγούδι). Σήμερα, τίθεται για άλλη μια
φορά το θέμα της επιβίωσης του ελληνικού λαού. Οι κινήσεις βοήθειας
στους ανέργους και στους ανήμπορους, είναι μια αυθόρμητη εκδήλωση
αλληλεγγύης, σύμφωνα με τις παραδόσεις της Αριστεράς και γενικότερα με
την κοινωνική φύση του ανθρώπου. Η αλληλεγγύη δεν ταυτίζεται με την
ελεημοσύνη! Οι κινήσεις αλληλεγγύης είναι δυνατόν να αποτελέσουν όπως
και στην κατοχή μια πράξη εκδήλωσης ενός πατριωτικού-κοινωνικού
κινήματος ανατροπής.
*Δημοσιεύθηκε στο «Δρόμο της Αριστεράς», 04/05/14
